FİRAVUN DARIUS I

• Adı : Darius I
• Periyot: Son Periyot
• Hanedanlık: XXVI. Hanedanlık
• Selefi: Bardiya
• Halefi: Serhas I, Xerxes
• Saltanatı: MÖ 522 – MÖ 486
• Babası: Hystaspes
• Karısı: Atossa
• Çocukları: Serhas I
• Ölüm Yılı: MÖ 486
• Defin Yeri: Nakşı Rüstem, İran
• Mezar Numarası:?
• Mezarı Keşfeden: ?

Büyük Darius olarak da bilinen Darius I, Akhamenid İmparatorluğu’nun üçüncü Pers Kralı’dır. Saltanatı MÖ 522’den 486’ya 36 yıl sürdü; bu süre zarfında Pers İmparatorluğu zirveye ulaştı. Darius; Avrupa, Yunanistan ve hatta İndus vadisinde askeri topraklara öncülük ederek toprakları fethetti ve imparatorluğunu genişletti. Sadece askeriyeyi güçlendirmekle kalmayan Darius, yasal ve ekonomik sistemi de geliştirdi ve İran İmparatorluğu’nda etkileyici inşaat projeleri yürüttü.

Bize hayatını ve saltanatını anlatan en önemli birincil kaynaklar onun yazıtlarıdır. En ünlü örneği Akkadian veya Babil, Elamit ve eski Farsça’daki Bisitun (Behistun) kaya kabartmasına oyulmuş üç dilli yazıttır. Aynı adı taşıyan ve Persepolis’teki sarayından bir köy vardır. Darius I, Hystapes ve Rhodugune’un en büyük oğlu. Behistun Yazıtı, babasının Büyük Cyrus ve oğlu Cambyses II döneminde Baktriya ve Perslerin satrap (Pers valisi) pozisyonunu işgal ettiğinden bahseder. Cambyses döneminde Darius, orduda mızrakçı pozisyonunu aldı ve MÖ 528 ile 525 yılları arasında Mısır’a yaptığı seferlerde krala eşlik etti. 

Darius’un yönetimi büyük askeri seferlerle damgalandı. Gücünü sarayında sağlamlaştırdıktan sonra daha önce Cambyses tarafından fethedilen Mısır topraklarını güvence altına almaya başladı ve MÖ 519’da Mısır’ın büyük bir bölümünü imparatorluğuna dahil etti. Ertesi yıl MÖ 518’de yazıtlarının ifadesi olarak Hindistan’ın bazı bölümlerini yani Pencap’ın kuzeyini fethetti. Herodot, Hindistan’ın imparatorluğun 20. bölgesi olduğunu ve İndus vadisinin bazı bölümlerinin de Pers savaşına kurban gittiğini ekliyor. Bir sonraki önemli askeri sefer MÖ 513’te Avrupa İskiti’nde gerçekleşti.

Ancak Darius öngörülemeyen zorluklarla karşılaştı. İskitler kırsal kesimi boşa harcayarak, hırsızlık yaparak ve doğuya doğru geri çekilerek Pers ordusunu atlattılar. Kralın ordusu düşmanı İskit topraklarına kadar kovaladı ve burada hükümdarlarına haber gönderdi ve Idanthyrsus’u savaşmaya ya da teslim olmaya çağırdı. Idanthyrsus da bunu yapmayı reddettiği için kovalamaca yeniden başladı. Sonunda bu askeri sefer Pers ordusuna hastalık ve yoksunluğun zarar verdiği birkaç hafta sonra durdu. Yürüyüş Volga nehrinin kıyılarında durdu ve ardından Darius’un genel Megabyzus’a bölgeyi boyun eğdirmesini emrettiği Trakya’ya doğru yola çıktı.

Trakya’yı Perslerin etkisi altına almanın yanı sıra Megabyzus komşu Yunan şehirlerini de fethetti. Makedonya’ya elçi gönderdi burada Makedonya kralı Amyntas imparatorluğun vassalı oldu. Bu arada Darius, Yunan yerlilerinin şehir yöneticileri veya zalimler olarak atanmalarıyla İyonya ve Ege Adaları’ndaki varlığını sağlamlaştırdı. Daha sonra da Atina üzerine askeri seferler düzenlemiştir.

Pers İmparatorluğu, Darius’un hükümdarlığı sırasında birçok gelişmeye tanık oldu. Her birine bir vali atanmış 20 il veya bölge kurdu. Komşu bölgelere sabit bir haraç ödetti. Darius’un güvenilir yetkililerinden oluşan bir komisyon tarafından bu bölgelere adil bir miktar öngörülmüştür.

Ayrıca Babil Hammurabi’yi model olarak kullanarak ve bazı yasalarını tamamen kopyalayarak Pers hükümetinin hukuk sistemini geliştirdi. Kanunlar imparatorluğun bozulmaz olması gereken hâkimleri tarafından uygulandı. Darius önceki yerli yetkililerin yerine sadık yeni insanlarla değiştirerek çıkardı. Bugün sünnetten körlüğe kadar değişen cezalar acımasız görünse de, suçun niteliğine ve şiddetine bağlı olarak ceza adalet göz ardı edilmedi. Yeni sistemin popüler olduğu Darius I’in ölümünden sonra bile kanıtlandı.

Din meselelerinde, Darius’un Zerdüştlük’e bağlı olduğu ya da en azından Ahura Mazda’ya sağlam bir inanan olduğu iyi bilinmektedir. Bunu, başarısını Ahura Mazda’ya attığı yazıtlarında ve Zerdüşt tanrısı adına tüm yasaların yaratıldığı hukuk sisteminde görebilirsiniz. Fars kontrolündeki topraklarda, itaatkâr ve barışçıl kaldıkları sürece diğer tüm dinler hoşgörüldü.

Hükümdarlığı sırasında Darius I imparatorluk genelinde etkileyici inşaat projeleri üstlendi. Susa’da kentin kuzey kesiminde en sevdiği konut haline gelen bir saray kompleksi inşa etti. Bunu Persepolis’te büyük bir proje izledi. Bu projede saray kompleksi, askeri bir mahalle, hazine, kralın mahalleleri ve konuk evini içeriyordu. Sarayların yanı sıra Darius I, Pasargadae’deki Cyrus’un daha önce tamamlanmamış inşaat projelerini de bitirdi. Mısır’da birçok tapınak inşa etti ve daha önce yıkılmış olanları restore etti.

Darius I MÖ 500’den bir süre önce yeni bir evrensel para birimi olan darayaka’yı tanıttı. Bu yenilik imparatorluk için gelirlerin artmasına yol açan arazi, hayvancılık ve pazar yerlerinde vergi toplamayı kolaylaştırdı. Ekonomiyi daha da geliştirmek ve tüccarlara yardım etmek için yeni bir standart ağırlık ve ölçü sistemi getirildi.

Darius I’in mezarı

Maraton’daki yenilgiden sonra Darius I Yunanistan’ı fethetme hayalinden vazgeçmek istemedi. Yunanlılarla savaşmak için bu sefer kişisel olarak daha da büyük bir ordu toplamaya söz verdi. Üç yıllık hazırlıktan sonra hastalandığı için Mısır’da durumunu daha da kötüleştiren bir isyan patlak verdi. Darius I MÖ 486 Ekim’de öldü; cesedi Nakş-e Rustam’da önceden Pers krallarının bir geleneği tarafından hazırlanan bir mezarda tutuldu. Ölümünden sonra tahta Atossa ile evliliğinden olan en büyük oğlu Xerxes geçti.

Darius’un saltanatı Pers İmparatorluğu tarihinin en önemli bölümlerinden biriydi. Askeri fetihleri Pers’in sınırlarını genişletti ve içsel olarak reformları imparatorluğun canlılığını geliştirdi. Mevcut Pers yasalarının temeli gibi yasaları gibi bazı iyileştirmeleri günümüze kadar ulaşmıştır.