Hukuk ve Yönetim

Eski Mısır’da Hukuk ve Yönetim

Mısır’da hukuk, MÖ 2925 yılında Yukarı ve Aşağı Mısır’ın birleşmesiyle ortaya çıkmıştır. MÖ 30 yılına kadar da Roma’nın Mısır’ı işgaline kadar devam etmiştir.

Mısır tarihinin hukuku, diğer medeniyetlerin hukukundan çok daha uzundur. Hatta Roma işgalinden sonra bile, Mısır’ın hukuksal ilkeleri ana kentlerin dışında unutulmamıştı.

Mısır kanunlarından biri

Mısır hukukunun kodları resmi olmadan korunmuş ve hatta çeşitli firavunların kanun yaptığı da görülmüştür. Mesela Bocchoris (MÖ 722-715). MÖ 7.yy’dan sonra, popüler yazma dili olan Demotik dil varken, kullanılmaya başlanmış, birçok yasal tutanaklar geleneksel sözel mukavelelerin yerine senet ve kontratlar kullanılmaya başlanmıştı. Bu mevcut belgeler Eski Mısır hukukunun ortaya çıkması çalışmalarıdır.

Adalet Tanrıçası Ma’at

Anlaşmazlıkların çözümünde nihai yetkili firavundu. En büyük karara bağlama yetkisi ondaydı. Çünkü yerel yönetimin karmaşık tabiatından dolayı firavun illere güçlü valiler ve memurlar atardı. Firavunun yanında çok güçlü özel veziri olurdu ve bu direkt olarak hükümetin bütün yönetimsel kollarında olurdu. O mahkemelerdeki kararların başında bulunur ve hakimi o belirlerdi.

Adli işlemlerde, dava için davacı gerekirdi. Mahkeme bir hukuk anlaşmazlığı içine girerse, davalıyı getirmeleri için emrederdi. Katipler, yerel sistemi destekleyen hukuki bilgiler üzerine devamlı çalışırlardı. Avukatlar bu tarafları temsil etmediler. Her iki taraf kendisi için konuştu ve ilgili belgeleri sundular. Bazı zamanlar şahitler çağrıldı fakat genellikle hakim her iki tarafın kanıtları ve belgelerine bakarak kararını verirdi. Bu konularla ilgili yazılı belgeler korunmuş ve birçoğu günümüze kadar ulaşmıştır.

Horemheb Yasaları

Erkek en büyük çocuk Mısır tarihinin bazı zamanlarında egemen olmasına rağmen, Mısır kayıtlarında görülenlere göre kız erkek çocuklar eşit haklara sahiptiler. Erkek en büyük çocuk bile, diğer çocuklar ve karı koca mülkü paylaşırlardı. Kayıtsız bir belge ile miras hukuku engellenebilirdi. Örneğin; aile mülkiyet üzerinde kendi haklarını garanti ederek bir kızı lehine olabilir. Yerel hakimler aile ve vesayet haklarına uygun olan temiz bir kayıt gelirse, kadın Mısır kanunları içerisinde bir erkek gibi bütün haklardan tamamen yararlanırdı. Kadınların sahip olduğu mal mülk,  dosyalanmış davalar ve tanıklıkları kocasının ya da babasının izni alınmadan mahkemeye çıkarılamazdı. İşçi sınıfının da yasal hakları vardı, hatta köleler bile mal mülk sahibi olabilirlerdi.

Eski Mısır’da Köleler

Mal mülk transferleri ve sözleşmeli anlaşmalarla aynı tip yasal işlemler yapılırdı. Mesela köle kiralamak, satış anlaşması olarak kabul edilirdi. Genellikle çeşitli işlemlerde mallar değiş tokuş edilirdi.

Ceza hukukunda, adalet sisteminde suça göre bir hiyerarşiye ihtiyaç duyulurdu. Sadece çok iğrenç ve kötü suçlarda firavun tek başına hakim olabilirdi. Son karar için veziriyle beraber tahkikatı sürdürürdü. Bazı durumlarda firavun, tam yetkili bir özel komisyona ihtiyaç duyardı. Ciddi suçlar için ceza; ağırlaştırılmış hapis ya da idamdı. Vücudun bir yerini kesme ya da kırbaçlama küçük cezalardandı.

Firavun Bocchoris Tableti

Suçluların cezası barbarcaydı. Fakat Mısır hukuku insan haklarını takdire değer bir şekilde uygulamıştır. Örneğin firavun Bocchoris, kişisel hakları yükseltmiş, borçlular için hapis cezasını kaldırmış, mal mülk transferindeki yasalarda reformlar yapmıştı.