Bes

Bes

Bess bazende Bisu olarak söylenir, son periyotlarda ibadet edilen Mısırlı bir tanrıdır. Ev halkını ve özellikle kadın ve çocukların koruyucu tanrısıdır. Zamanında her şeyin savunucusu olarak kabul görmüştü. Bes, Nubia’dan Orta Krallık’a geçmiştir. Bazı son araştırmalarda Mısır yerel halkı ona inanmıştır. Bes’ten Son Krallık’ın kuzey bölgelerinde de bahsedildiği görülmüştür. Ancak onun kültü Yeni Krallık’a kadar uzanan yolda çok yaygın olmamıştır.

Bes ismi Nubya dilinde kedi (besa) ile bağdaştırılmıştır ve harfi harfine anlamı “koruyucu” demektir. Mısırlıların kedilere olan saygı ve koruyuculuğunu her defasında söylüyoruz. Fare ve diğer haşaratla mücadelede üstün hizmet veren kediler, Mısırlıların mahsullerine zarar veren bu haşaratlarla mücadelede önemli yer tutmaktadır. Tek tehlike yılanlardır. Kedilerini yılanlardan korumak Mısırlılar için önemlidir.

Aynı zamanda Bes, komik cüce tanrı olarak da bilinirdi ve evlere şans ve mutluluk getirirdi.

Louvre Müzesi

Modern alimlerden James Romano’nun tezine göre Bes, ilk zamanlarda arka ayakları üzerinde şaha kalkmış bir aslan olarak gösterilmiştir.

III. Ara Periyot’tan sonra Bes, sıklıkla sadece baş veya yüz olarak görülmüştür. Bazen de nazarlık takılı halde resmedilmiştir. Teoride tanrı Bes, Afrika’nın Büyük Göller Bölgesi’nden gelmiştir. Burası Kongo veya Ruanda’daki pigme insanlardan (Twa) oluşmaktadır. Eski Twalar, Bess’in çizimlerindeki gibi aynı boydaydılar. Eski Kuzey Afrika’da ise Bes, büyük ayaklı maymun adam şeklinde çizilmiştir. Çömelmiş, çarpık bacaklı, tüylü, belirgin kaslı, basık burunlu olarak da resmedilmişti.

Diğer teoride Bes’in rolü kadın ve çocukları doğumda korur ve düşükleri de önlerdi.

Evlerdeki tanrı resimlerine bakıldığında, Bes’in resimleri diğer tanrı resimlerinden oldukça farklıydı. Normalde Mısırlı tanrılar profilde gözükmelerine rağmen Bes portre halinde durmaktadır. Bazen de asker kamuflajıyla durmaktadır ki yaklaşacak şeytani saldırılara karşı her daim hazırdır.

Bes ev halkının koruyucusuydu. Eski Mısır tarihi boyunca sorumlulukları olan biriydi ve temel görevleri arasında; yılanları öldürmek, şeytani ruhlarla savaşmak, çocukları gözetmek ve kadınlara işlerinde yardımcı olmak.

Bes bir zamanlar ise yaşamdaki güzel şeylerle sembolize edilmiştir. Müzik, dans ve seksüel arzular gibi. Sonra Ptolemik Periyot’ta, Bes ve karısı Beset’in resimleriyle boyalı odalar yapılmıştı. Belki de bu yapılar verimlilik sorunlarını iyileştirme amacıyla ya da genel sağlık ritüelleri için de yapılmış olabilirdi.

Bes’in çoğu maske ve elbiseleri Yeni Krallık ve sonrasında yoktur. Bu zamanlarda çıplak resmedilmiştir.

Yeni Krallık’ta Bes’in dövmeleri, dansçıların, müzisyenlerin ve hizmetçi kızların kalçalarında bulunmuştur. Mısır tanrılarının çoğuna yapılan ibadetler Bes’e yapılan ibadetlere benzer.

Kuzey İtalya’da Hazreti Bessus kültü, Bes’in kültünün Hristiyanlaştırmasını göstermektedir. St.Bess verimlilik olması için yalvarır ve elinde devekuşu tüyü ile ikonları bulunmaktadır.

Başka bir resimde bu cüce tanrının koruyucu formunu bazı kadınlar dövme yaptırmıştır. Bu kadınlar farklı tasvirlerle gösterilmiştir, yüzenler, dans edenler, akrobatlar, müzisyenler. Kadınlar Bes resmini kalçalarının üst tarafına dövme yaptırmış ve genel bir alanda Mısırlı fahişeler gibidirler. Bu Bes dövmesinin de zührevi hastalıkları engellediğine inanırlar. Kısaca bu dövme cinsellik ve verimlilikle bağdaştırılmıştır.

Ptolemik Periyot’ta, “kuluçka dönemi” veya Anubieion’da çıplak haliyle tanrıça Bes resimleriyle süslenmiş Bes odaları inşa edilmişti. Seyyahlar buralarda iyileşmek veya cinsel güçlerini yenilemek için gecelerlerdi.

Mısırlılar Bes’i sadece koruyucu olarak görmezlerdi. Çocuklarının yüzüne bir gülücük geldiği zaman Bes’in onları güldürdüğüne inanırlardı. Dans ettirir ve şarkı söylerdi. Bir tanrı olarak her zaman mutlu ve eğlenceliydi.

Eğlenceye düşkün yapısına karşı, ilk zamanlarda savaş tanrısı gibi kabul görmüştü. Aslana benzerdi, vahşi doğasıyla yırtıcı veya firavunun düşmanlarının korktuğu biriydi. Şeytani vesveseler olduğu zaman özellikle o kadın ve çocukları koruması altına almıştı.

Yunan Periyodu zamanında yaygın bir şekilde Bes’e tapılırdı. Çok sayıda nazarlık ve muskalar yapılırdı. Tapınaklardaki kabartmalarda “Büyük Cüce” olarak popülaritesini korumuştu. İnsanlar sorularını papirüslere yazıp Bes’in önüne bırakır ve Bes onların problemlerine cevap verirdi. Roma zamanında, Roma insanı tarafından kabul görmüştü. Onun bazı figürlerinde lejyoner elbiseli figürleri vardır.

Bes, Mısır’ın başlangıcında olan bir tanrı değildi. “Tanrısal Alandan Gelen” ve “Sandal Lordu” olarak tanımlanmıştı. Şimdiki Somali bölgesi olarak düşünülmektedir. Tanrıça Hathor ile bağlantılı olarak ki Hathor da “Sandal Lordu” olarak bilinmektedir ve müziğin tanrıçasıdır. Bu periyot zamanında ona bir eş verilmiş ve Bestet olarak bilinmektedir. Bestet, cüce tanrının kadın versiyonu gibidir. Korumaya, zevk ve eğlenceye, doğuma başkanlık etmiştir. Ptolemic zamandan önce her ikisi de görünmemiştir.