HORUS

Şahin Başlı Gökyüzü Tanrısı

 

Horus, Osiris‘in oğlu ve gökyüzü tanrısıdır. Horus, bir şahin veya şahin başlı bir adam olarak tasvir edilmiş, adı ise Mısırlı dilinde Heru=Uzak anlamından gelmiştir.

Horus, bazı zamanlar Nekheny (şahin demektir) olarak da bilinir. Fakat Nekheny’nin başka bir şahin tanrı olduğu düşünülmektedir. Şahin şehrinde ise Nekhen’e ibadet edilirdi. Bu tanrıyı ilk zamanlarda Horus gibi tanımlamışlardı. Bazı zamanlarda Kemwer ismi alırdı. Anlamı ise, büyük siyah renkti ve kuşun (şahin) rengine işaret ettiği söylenirdi.

İSİS ve OSİRİS MİTİ

Bu mit çeşitli şekillerde anlatılmaktadır fakat hepsi aynı mesajı vermektedir. Ölüm ve dirilişin, ruhsal yolculuğun seyrini anlatmaktadır.

Plutarch’a ait kayıtlarda bu mit şöyle anlatılır; Set, Osiris‘i kandırıp bir kutu içine koyup ve bu kutuyu kurşunla mühürleyip Nil Nehri’ne atmıştı. Osiris‘in karısı İsis, bir ağaç gövdesine gömülü halde onun kalıntılarını bulur. Fenike kıyısında Byblos’taki bir sarayın çatısında duruyordu. İsis tabutu kaldırıp açtı fakat Osiris ölüydü. İsis, babasından öğrendiği bir büyüyü kullanıp Osiris‘i tekrar hayata döndürür. Hayata döndükten sonra tekrar ölür ve cesedini çöle saklar.

Aylar sonra İsis, Horus’u doğurur. Onu yükseltirken, Set bir gece avlanmaya dışarı çıkar ve Osiris‘in cesedine rast gelir. Öfkelenen Seth, bulduğu cesedi 14 parçaya ayırır ve arazi boyunca bu parçaları dağıtır. İsis dağılan cesedin bütün parçalarını toplar fakat bir balık tarafından yenen cinsel organı bulamaz ve bu cinsel organı Mısırlılar tarafından tabu olarak kabul edilir. İsis, defnetmek için bulduklarını güzel şekilde toplayıp sarar. Tanrılar İsis‘in bu özverisinden etkilenirler ve Osiris‘i yeraltı tanrısı olarak diriltirler. Osiris‘in ölüm ve dirilişi, Nil’in taşması ve çekilmesi olaylarıyla ilişkilendirilmiştir.

Diodorus Siculus’un bu miti farklı bir anlatımına göre, Osiris eski bir kraldı ve Mısırlılara tarımı ve uygarlık sanatını öğretmişti. Osiris, erkek kardeşi Seth tarafından öldürülür. Diodorus bu olayı Yunan mitolojisindeki “Tayfun Canavarı” ile ilişkilendirir. Tayfun vücudunu 26 parçaya ayırır ve arkadaşlarına bu parçaları dağıtır. İsis ve Horus, Osiris‘in intikamı için Tayfun’u öldürür. İsis, Osiris‘in bütün parçalarını kurtarır ve onları gizlice defneder. Tek eksik cinsel organıdır. Bunlardan kopyalar yapıp, Osiris‘e ait ibadet merkezlerine dağıtmıştır.

Osiris‘teki balık benzetmesi Yunan mitolojisindekini andırır. Yunan çoban tanrısı Pan, Tayfun tarafından saldırıya uğradıktan sonra Nil Nehri’nde belden aşağısı balık şeklinde çıkar. Bu benzer çatışmalar Yunan mitolojisinde Zeus ve Dionisos’un Tayfun tarafından parçalanmasına da benzemektedir.

HORUS’UN DİĞER İSİMLERİ

• Mekhenti-irry (alnındaki iki gözü olan); Geceleri Ay olmadığı zaman, Güneş ve Ay iki gözü olarak temsil edilmiştir. Bu şekliyle o körlerin tanrısı olarak kabul edilmişti. 

• Haroeris (Büyük Horus); Horus’un ilk şeklidir. Işığın Tanrısı demektir. Osiris ve Seth’in kardeşiydi. Bazen de oğlu ve Hathor’un kocasıydı.

• Horus Beudety (Edfu, Horus şeklinde): Öğlen güneşi şeklinde temsil edilmiştir. Bu Horus’a batı Delta ve altlarında ibadet edilmişti. Bu kült Yukarı Mısır’dan güneye de yayılmıştı. Böylece kült merkezi olan Edfu kuruldu. Edfu’nun Horus’u Seth’e karşı büyük bir savaş yapar. Burada güneş diski olarak ya da şahin başlı aslan şeklinde resmedilmiştir. 

• Ra-Harakhte (iki ufkun Horus’u): Ra ile beraber tanımlanmıştır. Ufuktan ufka uzanan güneşin günlük yolculuğunu anlatır. Ra-Harakhte iki tanrının birleşmesinden oluşmuştur. Bir şahin veya şahin başlı bir adam ve bu adam güneş diski ve çift taç giymiş şekildedir veya kutsal engerek ve atef tacı giymiştir.

• Harmakhet (Ufkun Horus’u): Güneşin doğuşu şeklinde resmedilmiştir. Khepri ile ilişkilendirilmiştir. Aklın ve bilgeliğin koruyucusu olarak kabul edilmiştir. O bazen şahin başlı bir adam veya şahin başlı aslan şeklinde resmedilmiştir. En bilinen formu sfenks şeklinde olanıdır veya koç başlı sfenks şeklindedir.

• Harsiesis (İsis’İn oğlu Horus): Bu Horus, Osiris ve İsis’in oğludur. Osiris’in ölümünden sonra büyüleri tasarlamış, Buto bataklıklarındaki yüzen bir ada üzerinde İsis tarafından büyütülmüştür. Bu çocuk zayıftı ve kötü amcası Seth’in entrikaları devamlı tehlike yaratıyordu ve devamlı ona yılanlar ve canavarlar gönderiyordu. Fakat annesi İsis, büyü sanatlarında başarılıydı ve büyü yaparak yaratıkların ağızlarını kapatıyordu ve genç Horus’u koruyup büyüttü.

• Harendotes: Babasının intikamcı oğlu Horus. 

• Har-pa-Neb-Taui: İki yakanın Lordu Horus.

• Harpokrates (Küçük Horus): Yeni doğan güneşle beraber olan küçük bir çocuk olarak ve İsis tarafından emzirilirken resmedilmiştir. Genellikle oturan bir çocuk ve başparmağını emen ve saçı traşlı biri olarak tasvir edilmiştir. Çocuk haliyle bile kraliyet tacı ve engerek giydirilmiştir.

 

Osiris’in oğlu Horus, hemen hemen Yukarı Mısır Firavun’u olmuş ve onları devamlı korumuştur. Horus, dünya yaratıldıktan sonra bir yere tünedi ve kutsallaştı. Bazı durumlarda Horus, djeba lordu olarak atfedildi. Bu formunda ona özellikle, Djebauti olarak bilinen Buto’da ibadet edildi. Djebauti formu zamanla balıkçıl olarak tasvir edildi. Tünediği yer kutsal kabul edildi.

Bilmenizi istediğim bir konuda şu ki, şimdi söyleyeceğimiz bilgiler tamamen uydurma ve yanlıştır ama yıllardır da böyle süregelmiştir:

Örneğin, İsis her zaman Horus’un annesiydi ve asla onun karısı olmamıştır. Osiris, Horus’un babasıdır ve Horus, Osiris’in babası değildir.

Hikaye şöyle devam ediyor:

Osiris’in erkek kardeşi Seth, Osiris’i kıskanır ve onu öldürmek için savaşır. Osiris’i öldürdükten sonra 14 parçaya ayırır ve Mısır’ın çeşitli yerlerine bu parçaları dağıtır. Osiris’in karısı İsis, dışarıda kocasını ölü halde bulur ve parçalarını aramak için Mısır’da her yeri dolaşır. Bütün parçaları bulur sadece cinsel organını bulamaz. Güçlü sihriyle büyü yapar ve cinsel organını vücuda yerleştirip onu defneder. Bu işlem esnasında oğlu Horus için gebe kalmıştır. Horus’u doğurur ve gökyüzü tanrısı yapar ve amcası Seth’i öldürüp babasının intikamını alır.

GÜNEŞ TANRISI

Horus’un gökte olduğu söylendiğinden beri, doğal olarak güneş ve ayı da içermekteydi. Gözlerinden biri güneş diğeri de ay olmuştu. O da bir şahin gibi gökyüzüne uçmuştu. Böylece Horus, Harmerty (Horus’un İki Gözü) olarak bilindi.

Sonra bir hikayede anlatıldığı üzere Ay, güneş kadar parlak değildi. Horus ve Seth yarışmaya başladılar. Yaklaşık MÖ 3000 yıllarında Yukarı Mısır’dan Aşağı Mısır’a fetih için bir metafor olarak esinlendi. Bu hikayede, Seth Yukarı Mısır’ın koruyucusu, Horus da Aşağı Mısır’ın koruyucusu oldu. Vahşice Mısır için savaşan bu iki tanrının ikisi de zafere ulaştı fakat diğer tanrılar her zaman Horus’un tarafında oldular.

Horus’un bu nihai zaferinden sonra, Harsiesis (Mısır dilinde Heru-ur, Har-wer) olarak tanındı. Harsiesis, Mısır dilinde Harika Horus demekti fakat genellikle Büyük Horus tabirini kullandılar. Bu arada Seth ile mücadelesinde Seth bir erbezini (haya, billur) kaybeder ve bu nedenle Seth’in kısır olduğu söylenmektedir.

Horus’un sağ gözü de oyulmuştu. Güneş’in Ay’a göre neden güçlü olduğu da bu şekilde açıklanabilir. Ay hilal halindeyken Horus kör olur ve Mekhenty-er-irty (gözleri yok) ünvanını alır. Ay tekrar tamamen gözükünce de Khenty-irty (gözleri var) ünvanını alırdı.

Kör olsa da, Horus oldukça tehlikeliydi ve bazı zamanlar düşmanlarına gene saldırıyordu.

Sonunda güneş tanrısı olan Horus, Ra’nın oğlu olur ve Helenistik çağa kadar bu durum anlaşılamamıştır. Sonunda Ra ve Horus, hiçbir zaman tek şahin başlı güneş tanrısı olarak birleşmemiştir.

Yine de bir kimlik bulunmalıydı. Ra, şahin başlı olarak tanımlandı ve Ra-Herakhty oldu. Dokuzlu Grup’ta Horus, zaman zaman çıplak bir çocuk, başparmağı ağzında ve annesiyle bir lotusun üzerinde oturur vaziyette resmedilmişti.

Gençlik zamanında Horus, Neferhor (Nefer Hor, Nephoros, Nopheros olarak da söylenir) olarak atfedilmişti. Mısır dilinde güzel Horus, genç Horus anlamına gelir. Ra olayını çözmek için de, zaman zaman Iusaaset ile evlendiği söylenir. Atum’un izinden gider, Atum da Ra gibi bilinirdi ve sonraları Atum-Ra kültü oluşmuştu. Böylece bu teknikle Horus da Ra-Herakhty formunu yıllarca korumuştu.

 

 

SETH’in FETHİ

Hiksosların devrilmesi esnasında Mısır’daki yabancı hükümdarlar, Seth’i milliyetçi bir coşkuyla şeytanlaştırdı. O Hiksoslar tarafından favori tanrı seçilmişti. Seth ve Horus arasındaki kısa düşmanlık, Seth’in erbezlerinden birinin olmaması, Hiksoslar üzerinde fethi temsil eden bir masal olarak canlanmıştı. Bu zamana kadar, Seth’i eşcinsel olarak kabul etmişler ve Seth’in hakimiyetini kanıtlamaya çalıştılar. Seth’in testislerinden birinin olmaması büyük sorundu ancak Horus elini uylukları arasına koydu ve Seth’in menisini yakaladı ve sonra da elini oradan çekip ve menisini nehre attı. Böylece Seth’in yanında döllendiği söylenemedi.

Daha sonra Horus gizlice mastürbasyon yaptı ve kendi menisini Seth’in en sevdiği yiyecek olan marulların üzerine yaydı. Mısırlılar marulun erkeklik organı olduğunu düşünürlerdi. Çünkü marul sertti ve elde ovuşturulunca süt gibi bir madde çıkarırdı. Seth de bu sebzeyi çok severdi. Sonra Seth maruldan yiyince, Mısır hükümdarları arasındaki kavgayı çözmek için tanrıların yanına gitti. Tanrılar Seth’i dinlediler ve dışarıdaki menisini çağırdılar. Fakat nehirden cevap gelmedi ve iddialar geçersiz kaldı. Tanrılar sonra Horus’u dinlediler tekrar dışarıdaki meniyi çağırdılar ve Seth’in içinden bir cevap geldi. Sonunda da Horus, Mısır’ın tek hükümdarı seçildi.

İSİS’in ERKEK KARDEŞİ HORUS

Atum, Ra ile asimile olup Atum-Ra olduktan sonra, Horus da Sekizli Grup’un bir parçası olmuştu. Atum’un hiç karısı yoktu mastürbasyonla çocuklarını üretmişti. Hathor da çocukların neslini annesiz yetiştirmişti.

Ancak Horus da bu kolay olmadı. Hathor ve Atum-Ra’nın oğlu kabul edildiğinden bu yana, Sekizli Grup’ta, ilk havanın ve rutubetin kardeşi olacaktı.

Osiris‘in, İsis‘in, Seth’in, Nephthys‘in kardeşi olan Horus, Firavun Krallığı üzerinde Güneş’e makul seviyede hakim olmak istiyordu. Ona bu şekilde Behdet’te ibadet edildi.

Horus güneşle daha çok anıldığından beri, Ra gibi bilindiğinden beri, kimliği Ay’da da yaşatıldı ve diğer ay tanrılarının yükselmesi için gerekliydi. Sonunda Chons, Ay tanrısı oldu.

Thoth Ay tanrısı olmuştu. Ay’ın ikici planda kalan mitolojik yönleriyle ilişkilendirilmiş. Şifa verme, huzur verme, bilgelik ve barış gibi. Ne zaman Thot kültü güçlenip ortaya çıktı, Thot önceki mitlerinde içine yerleştirildi.

Thot‘un papazları, Geb ve Nuit‘in nasıl 5 çocuğu olduğunu açıklamak üzere giderler. Geldiklerinde Thot‘a dediler ki, tanrılardan olma büyük bir kral doğacak. Ra, Nuit lanetinden de korkuyordu bu doğum için. Bu laneti kaldırmak için Thot, Chons ile kumar oynadı. Chons’dan ay ışığının 1/72’ini kazandı. Eski Mısır tarihinden bu yana, takvimler 360 gündür. Böylece ay ışığının 1/72’i, 5 ekstra güne tekabül eder. Masala göre de Nuit bu ekstra günlerde her gün bir çocuk doğurduğu ve beş ekstra günde 5 çocuğu olmuştu.

Mısır takvimi Nuit’in 5 çocuğunu kullanıp 365 güne çıkmıştır.

 

 

OSİRİS’in OĞLU HORUS

İsis, Hathor olarak tanımlandığında (İsis-Hathor), İsis Horus’un annesi olur. Bu sayede de Sekizli Tanrı Grubu içinde saygın bir yer edinir ve Osiris‘in karısı olarak bilinir. Ancak açıklanması gereken, Osiris öldüğü halde nasıl ölüler tanrısı olduğudur. Osiris‘in yeniden dirilmesi olayı yeni bir fikir evrimine yol açmıştır. Osiris ve İsis Efsanesi de önemli bir efsane olmuştu.

İsis‘in oğlu Horus, Har-sa-Iset olarak da bilinir (Yunancada ki Harsiesis) ve kelimenin tam anlamıyla Horus, İsis‘in Oğlu anlamına gelmektedir. Horus’un yetişkin haliyle çocukluk hali arasında da farklılıklar vardır. Özellikle Harpocrates (Mısırcada Har-Pa-Khered) Horus’un çocuğu anlamındadır. Har-Nedj-İtef ise Horus’un Seth’e karşı yetişkin zamanlarında yaptığı savaşlardan dolayı, babasının kurtarıcısı Horus ünvanı verilmiştir.

Hathor‘un oğlu olduğundan beri, Horus’un bazı zamanlar bereket tanrısı gibi anıldığı ve İsis tarafından büyütüldüğü inancı da yaygındı.

Yeni Krallık zamanında savaş tanrısı Anhur, kendi özgürlüğünü kazanmak için gittiği savaşlardaki başarılarından dolayı Kurtarıcı ünvanını kazandı. Horus’la bunun birleştirilmesi ise bunun da babası için savaşmasından dolayıdır ve aynı ünvanı almasındandır.

Horus da bazen Horus-Anhur olarak anılır, Nubya üzerindeki egemenliğine Mısır’da yeni bir isim verilir ve bu isim Arensnuphis’tir. Mısır dilinde ise Ari-hes-nefer’dir. Horus’un güzel evinin çizgileri anlamına gelmektedir. Belirli alanlarda, Horus Banebdjed’in oğlu olarak bilinirdi. Osiris‘in bilinmeyen bir versiyonu, Mendes’te ibadet edilirdi. Hatmehit’in de oğluydu. Osiris‘in karısı olarak kabul edildi ve Mendes’in de yerel baş tanrıçasıydı.

Horus, Roma Periyodu zamanında çocuk formunda çok popüler olmuştu. Kaz veya koça binmiş şekilde tasvir edilmişti. Horus bazı zamanlar da Ra olarak tasvir edilmişti.

Sonuç olarak, Horus bazen Neith‘in oğlu olmuş, bazen de Ra’yı işaret etmiştir.

GİZEMLİ DİN

Horus, Osiris‘in oğlu olduğundan tek varisiydi. İlk zamanlarında İsis‘in kocasıydı bu yüzden de Horus ile Osiris arasındaki bu durum netleşemedi. Birkaç yüzyıl sonra da Horus, Osiris formunda dirildi. Horus’un ölümü ve dirilmesi de önceki Osiris formunda olmuştu. Osiris inancı da her zaman yaratıcı bir güç olarak bilinirdi.

Helenistik Periyot zamanında, Horus bazı bölgelerde tamamıyla Osiris olarak tanımlanmıştı. Eski Mısır’dan Eski Yunan felsefelerine kadar da bu durum rahatsızlık vermemiştir. Bu şekliyle Horus, bazı zamanlar Heru-sema-tawy olarak bilinirdi. İki yakanın sahibi anlamındadır. Horus’un bir tarafta öldüğü ve diğer tarafta dirildiğinden dolayı iki yakanın sahibi denmişti. Ölüm-yaşam-yeniden doğumun tanrısı olmuştu.