MİN

Üreme ve Bereket Tanrısı

 

Min, hanedanlık öncesi zamanlarda oluşmuş (MÖ 4.milenyum) Eski Mısır kökenli bir tanrıdır. Farklı şekillerde tasvir edilmiş fakat sıklıkla bir erkek şeklinde tasvir edilmiştir. Bu şekilde sol elinde dikilmiş penisini tutan ve sağ kolunda da harman döveni tutan şekildedir. Khem veya Min, üreme tanrısı oldu. Khnum gibi her şeyin yaratıcısı sayıldı ve “tanrıların erkekleri üreten” ünvanı aldı.

Bereket tanrısı olan Min, Nil su baskınlarından oluşan siyah bereketli çamuru yansıtmak için siyahi bir cilde sahip şekilde gösterilmiştir. Min kültü Panopolis ve Koptos’ta güçlendi ve buralarda onun şerefine festivaller ve kutlamalar yapıldı. Doğu çölündeki diğer ortakları tanrı Horus‘la ilişkilendirmiştir. Qift’te yapılan kazılarda Min’in iki büyük heykeli bulunmuş ve şu an Ashmolean Müzesi’nde sergilenmektedir. Bu heykellerin hanedanlık öncesine ait olduğu sanılmaktadır.

Min, Orta Krallık‘a kadar Horus‘la birleştirilmişti. Min daha çok bereket ve doğurganlık ile Horus ise güneşsel yönü ile vurgulanmıştır. Yeni Krallık zamanında da Amun ile birleştirilmişti. Kısmen de olsa koç ve boğa ile ilişkilendirilmişti çünkü her ikisi de erkeklik sembolüydü. Amun-Min tanrı karması Amutef olarak bilinirdi. Anlamı da “Anasının Boğası” demekti. Sonraki periyotlarda semitik savaş ve gök tanrısı Reshep ile birleştirilmişti. Her iki tanrının da semitik aşk tanrıçası Qadesh ile evlendiği düşünülmektedir. Genellikle Min, Reshep ve Qadesh’in çocuğu olarak kabul edilmişti. Yunanlılar da Min’i, doğurganlık tanrısı Pan ile ile bağdaştırmışlardır. Bu sebepten bu birleşim Ankhim olarak isim değiştirmişti.

Doğu Çölü’nün tanrısı olan Min, seyahat karavanlarının da koruyucusu olmuştu. Piramit Yazıtları’ndaki belgelere göre “doğuda kollarından biri yükselir”i Min ile ilişkilendirdiler. Min kendini seyahat edenlere ve ticaret yapanları korumaya adadı ve Wadi Hammamat etrafında çalışan madenciler ve duvarcılar ona ibadet etmeye başladılar. Bu bölgede “Dağların Adamı Min” olarak bilinmektedir. Min’in çölle birleşimi yabancı yerlerdeki tanrı Seth ile birleşime de yol açmıştı.

Çöl ile özdeşleştikten sonra Min, doğurganlık ve cinsellik tanrısı olmuştu. Mısır’ın uzun yapraklı marulu ile özdeşleşmişti. Bu bitki bilindiği üzere Seth’in favori bitkisidir. İçindeki meniye benzetilen beyaz sütün gizli afrodizyak etkisi verdiği bilinmektedir. Min genellikle marul başlarıyla kaplanmış masaların önünde durur şekilde gösterilmiştir. Hasat sezonu başında, Min heykelleri tarlalara taşınmış ve “Min’in kalkışı” ismiyle bilinen festival yapılmıştı. Min hasadı kutsar, insanlar onun onuruna oyunlar düzenlerlerdi.

Min tarım ve bereketle ilişkiliydi. Min festivallerinin birinin tasvirinde, Min’in izleri sularda ve topraklardadır ve firavunlar çapa yapmaktadır. Bir diğerinde firavun törenle tahıl toplamaktadır. Ancak Min sadece bereket tanrısı değildi. Aynı zamanda erkek cinsinin de koruyucusudur. Çocuk babalarına ve erkeklere yardımcı olmaktadır. Firavun başarılı şekilde bir varis yaptığında onu tanrı olarak tanımlardı ve bir bakire kız “ekilmemiş arazi” olarak anılmaktadır. Yeni Krallık zamanında firavun bitki tohumu olarak mecazi anlamda onun tohumunu ekerdi. Bazı bilginler bunun bereketli olacağını firavuna bildirmişlerdi. Ayrıca cinsel yollu gücünde Min’den geldiğine inanırlardı. Min aynı zamanda ay tanrısı da olmuştu ve “Ay Koruyucusu” sıfatı verilmişti. Ptolemic Periyot zamanında kameri ayın son günü Min’in kutsal günü oldu. Mısır takviminin 5.ayının da koruyucusu oldu. Yunanlılar buna Tybi derler.

Min’in genellikle doğu tanrıçası İabet’in oğlu ya da kocası olduğu da düşünülüyordu. Ancak Gebtu’da (Min ve İsis’in kült sitesi) Min, İsis‘in kocası ve Horus‘un babası olarak kabul edilirdi. Memfis’te Ptah ile özdeşleştirilmiş ve Ptah-Min adında karma tanrı olmuştur. Aslan gibi savaşçı tanrılardan biriyle (Sekhmet ağırlıklı) de bağlantılanmıştır. Bunun sonucu olarak Min vücuduna bazen aslan başı konulur. Ayrıca da Mut–İsis–Nekhbet bileşik tanrılarıyla da ilişkilendirilmişti ve “Büyük Anne ve Hanımefendi” olarak bilinmiştir. Bu tanrı, aslan ayaklı, kanatları olan ve dik penisli bir tanrı olarak tasvir edildi.

Min genellikle mumyalanmış insan şeklinde, dik penisli, tacında iki büyük tüyle tasvir edilmiştir. Sol eliyle penisini tutar şekildedir. (Mısır sanatındaki iki boyutlu heykellerde genellikle bu tarz çizimler yapılırdı.) Sağ elinde omzunun üstüne doğru harman döveni tutmaktadır. Bu harman döveni firavunsal gücü ve bereketi temsil etmektedir. (Mısır bitkisindeki kabuğu ayıklamak için harman döveni kullanırlardı). Kolunun pozisyonu da Orion ile alakalı duruşunu gösterir. Yüzü siyahtır çünkü bu da siyah yağın bereketinden dolayıdır. Bazen de cinsel gücü temsil eden kırmızı bir kurdele de takardı. Amun-Min formuna girdiğinde bazı zamanlar başındaki iki tüyün arasında bir güneş diski olurdu. Akhmin ve Coptos’ta bir beyaz boğa şeklinde ona ibadet edilirdi çünkü boğa erkeklik gücü demekti. “Büyük Penisli Boğa” olarak anılırdı. Helipolis’te Mnevis Boğa Kültü ile de ilişkilendirilmişti. Orion takımyıldızı gibi de temsil edilirdi. Osiris‘le ayırt edilebilirdi çünkü Orion takımyıldızının üç parlak yıldızı onun penisini temsil ederdi.

19. yy’da hatalı bir çeviri olmuştur ve Min için “Khem” denmiştir. Akhmim, Khem için önemli bir ibadet yeriydi. Khem bu yüzden ayrılmış ve farklı bir kimlik almıştı.