SOBEK

Sobek (Sebek, Sebek-Ra, Sobeq, Suchos, Sobki) Eski Mısır’da timsahlar tanrısıdır. O ilk kez Piramit Yazıtları’nda belirtilmiş ve Roma Periyodu‘na kadar da ibadet edilmiştir. “Karanlık Sudan” dünyayı yaratmış ve kainatı düzene sokmuştur. Sobek, Nil tanrısı da olmuş ve arazilere bereket getirmişti. “Suların Lordu” olarak da bilinen Sobek, Nun‘un ilkel sularını yükseltmiş dünya ve Nil onun terinden oluşmuştur. Bir yaratılış mitinde; Sobek, Nun sularının kıyısına yumurtalarını koyar ve dünya böyle oluşur. Sobek güçlü ve başarılı bir ilah olarak yıllarca kabul gördü.

Sobek Eski Krallık zamanında Neith‘in oğlu gibi görülmüş ve ona “Öfkeli” sıfatı verilmişti. Bazı mitlere göre ise babası Seth’di. Seth, kaos ve fırtınalar tanrısıydı. Fakat onun Horus ile de ilişkisi vardı. Farklı yerlerde bir dizi tanrıça ile de eşleştirilmiştir. Özellikle Hathor, Renenutet, Heqet, Taweret. Bazı zamanlarda Khonsu, Horus ve Khnum‘un babası olarak atfedilmiştir.

Bazı yerlerde evcil bir timsah olarak ibadet edilmiştir. Bazı yerlerdeki timsahları da öldürmüş, avlamış veya parçalamıştır. Sobek karanlık tanrısı olarak başlamıştı ama onun yatıştırılması gerekiyordu. Onun koruyucu nitelikleri ve gücü değerliydi ve bu güçleri Firavun ve halkını savunmak için kullanıyorlardı. Sobek cehennemde haklı olan ölüleri koruyacaktı. Onların görüş ve duyularını canlandıracaktı. Onun vahşiliğinden dolayı Sobek ordunun da koruyucusu olmuştu.

Sobek bazen de Horus‘un bir yönü olarak kabul görmüştü. Çünkü Horus Osiris‘in organlarını Nil’de ararken timsah formu almıştı. Böylece İsis‘e de yardımcı oluyordu. Horus‘un dört mumya formundaki oğlunu da kurtarmıştı. Imsety, insan başlı karaciğer koruyucusu; Hapy, baboon başlı akciğer koruyucusu; Duamutef, çakal başlı mide koruyucusu; Quebehsenuef, şahin başlı bağırsak koruyucusu. Onları lotusun sularından tekrar yükseltmiştir. Osiris‘in düşmanı Seth ile de birleşmişti. Ona Amun-Re’nin tezahürü olarak ibadet edilmişti. Sıklıkla da Ra diski veya Amun başlığı giyerek tasvir edilmiştir.

Timsahın gücü firavunun gücü olarak düşünülmüş ve timsah hiyerogliflerinde “egemenlik” kelimesi yazılmıştır. Sobek karanlık sihirlerden firavunu korurdu. XII ve XIII. Hanedanlık zamanında Sobek kültüne çok önem verilmiş ve taç giyme törenlerinde isimler onun adına yapılmıştır.

Sobek bir timsah olarak mumyalanmış bir timsah olarak ya da timsah başlı bir adam olarak tasvir edilmiştir. Genellikle atef tacı veya boynuzlu güneş diski ve üzerinde tüylü bir taç giyerdi. Elinde de Ankh taşırdı. Mumyalanmış timsahlar birçok eski mezarlarda bulunmuş ve resmedilmişti. Mısırlılar erişkin ve bebek olan timsahları da mumyalamışlardı. Hatta öbür dünyada Sobek’in onları koruması için timsah yumurtalarını ve fetüslerini de defnetmişlerdi.

Sobek Fayyum’un Lordu olarak da bilinirdi. Ona ibadetin bu bölgede başladığı sanılmaktadır. Özellikle Fayyum yakınındaki Arsinoe şehrinde çok popülerdi. Arsinoe Mısırlılar tarafından Shedyet şehri olarak bilinir. Yunanlılar bu şehrin adını Krokodilopolis olarak değiştirmişlerdi. XII. Hanedanlık zamanında Medinat Madi tapınağı Sobek’e adanmıştı. Sobek’in karısı Renenutet ve Horus‘tu. Tapınak orijinal olarak Amenemhet III ve Amenemhet IV tarafından yapılmıştı. Yeni Krallık zamanında restore edilmiş ve Ptolemik Periyot zamanında da genişletilmişti. Uysal timsahlar kutsal havuzda saklanmışlar, bal kek ve değerli mücevherler ile de süslenmişti.

Bu tanrıya ibadet Teb ve Komombo şehirlerine kadar uzadı. Buralarda Sobek ve Horus adına adanmış bir çift tapınak vardır. Kuzeyi İsis‘in oğlu Horus‘a adanmış, güneyi de Sobek’e adanmıştır. Her tapınağın kendi girişi ve şapeli vardır. Ayrıca kendine ait rahipleri de vardır. Tapınak Ptolemik Periyot zamanında inşa edilmiştir. Komombo Tapınağı‘nda Horus karısı Tesentefert ve oğlu Panebtawy ile görülmüşken Sobek de Hathor ve oğlu Khonsu ile görüntülenmiştir.