Ptolemaic Dönem
(MÖ 305-30)
(Makedonyalılar/Batlamyus)

Batlamyus hanedanı Mısır’ı yaklaşık üç yüzyıl boyunca (MÖ 305 – 30) kontrol ederek sonunda Romalılar tarafından yıkıldı. Tuhaf bir şekilde Mısır’ı yönetirlerken asla Mısırlı olmadılar. Bunun yerine kendilerini Büyük İskender’in öngördüğü başkent İskenderiye şehrinde izole ettiler. Şehir hem dil hem de uygulama açısından Yunanca idi. Yabancılarla evlilik yoktu; erkek kardeş kız kardeşle ya da amca yeğeniyle evlenirdi. Son Ptolemaic kraliçesi Kleopatra VII (M.Ö. 69-30 MÖ) Makedon kaldı ancak Mısırca ve diğer diller konuştu. İlk iki Ptolemaik firavun I. Ptolemy ve oğlu II. Ptolemy’dir.

Ptolemy I

Ptolemaic hanedanının merak edilen tarafı nasıl ve neden asla Mısırlı olmadığıdır. Ptolemaic hanedanlar hem Mısır firavunları hem de Yunan hükümdarları olarak bir arada bulundular. Her bakımdan hem kendi dillerinde hem de geleneklerinde tamamen Yunanca kaldılar. Bu eşsiz özellik evlilikle korunmuştur; çoğu zaman bu evlilikler kardeş ile kardeş arasında hatta amca ve yeğen arasındaydı. Bu akrabalı yetiştirme aileyi stabilize etmeye yönelikti; servet ve güç birleştirildi. Her ne kadar Yunan değil Mısırlı bir olay olarak kabul edilse de – ana tanrıça İsis kardeşi Osiris ile evlendi – bu kardeş evlilikler haklıydı veya en azından tanrıların evlendiği Yunan mitolojisinden öykülerle daha kabul edilebilir hale getirildi; Zeus Hera ile evlenirken Cronus kız kardeşi Rhea ile evlenmişti.

On beş Ptolemaic evliliğinden on tanesi kardeş ve kız kardeşi arasında, ikisi ise yeğeni veya kuzen arasında oldu. Mısır’ı yöneten son Ptolemi VII. Kleopatra’nın bile Mısırlı değil Makedon olduğunu ifade ediyordu. Bir tarihçiye göre de Büyük İskender’in aşırı düşkün annesi Olympias gibi büyük Yunan kraliçelerinin soyundan geliyordu.

Bununla birlikte savunmasında, Kleopatra, Mısır konuşmayı öğrenen ve Mısır halkını tanımak için her türlü çabayı gösteren tek Ptolemydi. Tabii ki bu akraba evliliği idealden daha azdı; kıskançlık yaygındı ve komplolar yaygındı. IV. Ptolemy amcası, erkek kardeşi ve annesini öldürürken, Ptolemy VIII on dört yaşındaki oğlunu öldürüp parçalara ayırdı.

Ptolemaic Krallar

Görünüşe göre II. Ptolemy, Mısır’ın son büyük firavunlarından biriydi. Mısır’ı hem içeride hem de dışarıda güçlendiremedi. Kıskançlık ve kavga yaygındı. M.Ö. 246’da babasının ölümü üzerine Ptolemy III Euergetes (Hayırsever) (MÖ 284 – 221) tahta çıktı. Yunan şehri Cyrene’den, Berenice II ile evlendi. Altı çocukları arasında IV. Batlamy ve Berenice adında bir prenses vardı.

Prensesin ani ölümü onu bir tanrıça olarak onurlandıran Canopus Kararnamesi’ni (MÖ 238) getirdi. Kararnamede yapılan ilginç bir öneri ise her dört yılda bir ek gün ile 365 gün içeren ancak kabul edilmeyen yeni bir takvim içindi. M.Ö. 246’da III. Ptolemy, kız kardeşinin kocası II. Antiochus’a destek verip II. Seleucus’a III. Suriye Savaşı’nda saldırdı. 

Ptolemy IV

Ptolemy V Epifhanes (MÖ 210-180), Ptolemy IV ve Arsinoe III’ün oğluydu ve ebeveynlerinin ani ölümü nedeniyle tahta küçük bir çocuk olarak geçti. M.Ö. 193’te Seleukos prensesi Kleopatra I ile evlendi. Ne yazık ki Seleukos ve Makedon krallarının Mısır topraklarını ele geçirme umuduyla savaş ve isyanlar çoğaldı. MÖ 200’de Panium Savaşı’ndan sonra Mısır, Filistin dahil olmak üzere Ege ve Küçük Asya’da değerli topraklarını kaybetti. MÖ 206’da Mısır’ın Thebes kentinde muhalefet ortaya çıktı ve yirmi yıl boyunca Mısır, Ptolemaic kontrolünün dışında kalacaktı.

Ptolemy V’nin halefi Ptolemy VI Filometor, babası gibi küçük bir çocuk olarak saltanata geçti. MÖ 176’da beklenmedik ölümüne kadar annesi ile hizmet etti. Kardeşi gelecekteki Ptolemy VIII Euergetes II (Hayırsever) ile ciddi sıkıntılara rağmen kız kardeşi II. Kleopatra ile evlendi ve çalkantılı saltanatına başladı. Mısır IV. Antiokhos tarafından iki kez (MÖ 169-164) işgal edildi; ordusu İskenderiye şehrine yaklaştı. Roma’nın yardımıyla Ptolemy VI Mısır’ın nominal kontrolünü ele geçirdi ancak kardeşi ve karısı ile hüküm süren huzursuzluk kaldı. MÖ 163’te kardeşi ve nihayetinde Ptolemy VI’nın Mısır’ı ele geçirirmesiyle Ptolemy VIII, Cyrene’yi yönetti. MÖ 145’te Ptolemy VI Suriye’de savaşta öldü.

Ptolemy VI

Ptolemy VII hakkında çok az şey biliniyor ya da gerçekten hüküm sürdüyse ancak Ptolemy VI’nın küçük kardeşi Ptolemy VIII, MÖ 145’te tahta çıktı. Kardeşi dul Kleopatra II ile evlendi. MÖ 132’den 124’e kadar süren bir iç savaş Mısır’ı tahrip etti; özellikle Ptolemi VIII’den nefret edenler başkent İskenderiye’yi harap etti.  Bu yoğun nefret şehrin sakinleri için aşırı zulüm ve sınırdışı edilmesine neden oldu. Sonunda MÖ 118’de bir af çıktı.

Ptolemy VIII’den sonra MÖ 116’da en büyük oğlu yerine geçti. Ptolemy IX Soter II  (MÖ 142 – 80) Seleflerinin çoğu gibi kız kardeşlerinden ikisi IV. Berenice’nin annesi Kleopatra IV ve ona iki oğlu veren Kleopatra V Serene ile evlenirdi. Kardeşi tarafından devrildikten sonra Kıbrıs’a kaçtığında M.Ö. 107’ye kadar annesi Kleopatra III ile ortaklaşa karar verdi. Taht’ı MÖ 88’de geri aldı ve MÖ 80’de ölümüne kadar hüküm sürdü.

ESKİ MISIR’da ROMA’nın DOĞUŞU 
ROMA DEVRİ

Sonraki birkaç firavun Mısır üzerinde çok az etki yaptı ve ilk kez batıda yükselen bir güç Roma’yı büyük bir etki yaptı. Ptolemy X Alexander I (MÖ 140 – 88) Ptolemy IX’in küçük erkek kardeşiydi ve annesi MÖ 107’de kardeşini Mısır’a getirene kadar Kıbrıs Valisi olarak hizmet etmişti. M.Ö. 101’de annesi Kleopatra IV’ü öldürdüğü iddia ediliyor. Daha sonra Kleopatra V Serene’nin (yeğeni) Berenice III ile evlendi.  Sonra en küçük oğlu Ptolemy XI Alexander II (MÖ 100 – 80) tarafından kısa süre yönetti. Mısır ve Kıbrıs’ı Roma’ya verdikten sonra Ptolemy XI Roma generali Cornelius Sulla tarafından tahta konuldu ve üvey annesi Kleopatra Berenice ile birlikte onu öldürene kadar yönetti. Ne yazık ki  İskenderiyeliler tarafından öldürüldü.

Ptolemy XII Neos Dionysos, MÖ 80’de Ptolemy XI’dan sonra Ptolemy IX’in bir başka oğluydu. Kız kardeşi Kleopatra Tryphaena ile evlendi. Roma ile olan yakın ilişkisi İskenderiye tarafından hor görülmesine ve MÖ 58’de kovulmasına neden oldu. Ancak Suriye valisi Gabinius’un yardımıyla tahta yeniden kavuştu ve Roma Senatosu onu gerçekten güvendiği için sadece rüşvet ve Roma ile olan bağları sayesinde kalabildi.

Cleopatra VII

Bir sonraki firavun Ptolemy XIII (MÖ 63-47) ünlü Kleopatra VII’nin kardeşi ve kocasıydı. Tahtta geçirdiği zaman kısa sürdü. Bir iç savaşta kız kardeşi Arsinoe ile başarısız bir şekilde birleşmiş ve tahta savaşında hem Julius Caesar’a hem de Kleopatra’ya karşı çıkmayı seçmişti. Başlangıçta,Mısır’a sığınan ve kesilen başı Sezar’a sunan Roma generali Pompei’i öldürdüğünde Sezar’dan ödülb bekliyordu. Ancak Roma komutanı Pompei’i öldürmek istedimesinden dolayı öfkelendi. Ptolemy XIII’nin ordusu yoğun bir savaştan sonra yenildi ve teknesi devrildiğinde Nil Nehri’nde boğuldu. Arsinoe zincirlerle Roma’ya götürüldü (daha sonra serbest bırakılacak).

Ptolemy XIII ardından Kıbrıs Valisi olarak kısa süre hizmet eden ve daha sonra kız kardeşiyle (Sezar’ın istekleri üzerine) evlenen, büyük olasılıkla zehirlenip ani ölümüne kadar iktidar olan başka bir erkek kardeş Ptolemy XIV hükümdar(MÖ 59 – 44) oldu. 

Son olarak, Mısır’ın son firavunu tarihe sadece Kleopatra olarak bilinen Kleopatra VII idi. Mısır’ı 22 yıl boyunca yönetti ve Doğu Akdeniz’in çoğunu kontrol etti. Dönemin birçok kadınında olduğu gibi Yunan (Helenistik) tarzında babası Ptolemy XII tarafından tahta geçtiği için geleneksel giyinirdi. Kendisini Mısır halkına sevdirmiş birçok Mısır festivaline ve törenine katılmış ayrıca İbranice, Etiyopya ve diğer lehçeleri konuşmanın yanı sıra Mısır dilini öğrenen tek Ptolemy olmuştur.

Cleopatra VII geleneksel giysisi ile

Kardeşlerini ve kız kardeşlerini yendikten sonra tahtın güvenliğini sağlamak için Roma ile dost kalması gerektiğini fark etti. Julius Caesar ile ilişkisi yüzyıllardır dramatistlerin ve şairlerin konusu olmuştur. Sezar’ın ölümü ve söz konusu Roma’daki güç dengesiyle maalesef Roma generali Mark Antony ile sadece Actium Savaşı’nda taraf oldu. Maalesef, gelecekteki İmparator Augustus Octavian’da merhamet bulamadı ve intihar etti. Sezar’ın oğlu Caesarion (Ptolemy XV) Octavianus tarafından öldürüldü. Diğer çocukları Alexander Helos, Kleopatra Serene ve Ptolemy Philadelphus daha gençti ve Octavianus’un karısı tarafından yetiştirilmek üzere Roma’ya getirildi. Akdeniz’in geri kalanında olduğu gibi – bir zamanlar Roma gölü olarak nitelendirilen – Mısır, Roma egemenliğine gönderildi ve Ptolemaic güç sona erdi.